Paraguaiguakuéra hakate'ỹ ha ijaguara iñe'ẽ guaraníre. Upéva upeichaite. Ojoapytépe. Ñemongetahápe paraguaiguakuéra apytépe, ojehechakuaa upéva pukarãme ha ñe'ẽ jepurúpe ha tapichakuéra ojokuaa ha oñemomba'e hese. Hakatu pe ñemboaguara térã momba'e ha'ete oĩva ogaháre ha angirũnguéra apytépente. Ambue tendaháre paraguaigua otĩ oñe'ẽ hag̃ua. Mbovy tenda oĩ añetehápe oñeñe'ẽ ha ojepuruha guarani ñe'ẽteeháicha.

Péicha jahecha mokõi arapy. Peteĩ Paraguái oipurúva guarani ha ambue ndoipuruséiva ha oipurúva españa ñe'ẽnte, oĩramojepe Léi 4251/10 - Léi Ñe'ẽnguéra Rehegua - omoañetéva ñe'ẽ guarani jepuru. Pytagua ohasáva Paraguái rupi ndaikatúi oike Paraguái teetépe. Ndoikéi Paraguái oñe'ẽva guarani ryepýpe. Hetajey, guarani ojehecha peteĩ tembiasakuerõguáichante, mombyry guive.

Ambue mba'e ojehecharamóva: Pe Paraguái oñakarapu'ã, oñemotenonde ha ikatéva, ha'etévaicha noñeñanduporãiva guaraníme. Oĩramojepe kuatiajehaipy guaraníme ñemuhaguasu, karuharenda, aviõrenda ha ambue tenda rupi, ojehecha ñe'ẽtee imbaretevéva españa ñe'ẽ.

Noñeñe'ẽséi tembiasakue rehe omoheñoiva'ekue ko apañuãi. Peteĩ pytagua ndoguerekói pu'aka omoañete hag̃ua upéva. Upéva ikatu ojehecha jesarekoháicharõnte mombyry guive. Ko oje'éva ikatu ndaha'éi oñemomba'eguasu hag̃ua.

Upeichaverõjepe, ojehechakuaa Paraguái iñakarapu'ã hag̃ua katuete oñemomba'eva'erã imba'ekuerateére ha omopyendava'erã guarani oĩ hag̃uáme. Upéicharõ ikatúta opavave oñakarapu'ã, ipyenda tekojoja ha yvypóra tekomba'etee tog̃uahẽ opavavépe. Hakatu ko tembiapo omoñepyrũva'erã paraguaigua. Peteĩ tembiapo Paraguáipe - térã ambue tetãme - ombosako'iva'erã mburuvichakuéra Tetã Paraguaipegua.

Péva yvypóra tekomba'etee momba'eguasu. Hetaiterei tapicha oĩ Paraguáipe oguerekóva guarani iñe'ẽ ypýrõ - ha avei ambue tatãnguérape MERCOSUR-peguáva. Guarani oñemoporãngareko ha ojehechakuaáramo avei oñemomba'eguasu tapichakuéra yvypóra tekomba'etee.

Paraguay Kuatiahaipýpe, leipehẽ 17, oñemboguapyva'ekue MERCOSUR ñe'ẽteéramo españa ñe'ẽ ha portugués. Upeichaite avei oñemboguapyva'ekue leipehẽ 46, Ouro Preto Kuatiahaipýpe, omohendávo MERCOSUR ñemboguatarã.

MERCOSUR, péicha oguereko mokõi ñe'ẽteénte: españa ñe'ẽ ha portugués. Ha mba'e oiko guaranígui?

Akóinte oje'e ha ojejavy tuichaiterei, papapy 8 rupive atyñemohu'ã 02/95 mokõiha Reunión Especializada de Cultura-gui oikova'ekue ára 2, jasypoapy, ary 1995-pe omohendahague guarani ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe. Upéva noĩporãi ha omokangy tembiapoñeha'ã guaraníre MERCOSUR-pe. Oje'érõ guarani ñe'ẽteeha MERCOSURpe atyñemohu'ã rupive, tapichakuéra ikatu he'i ko tembiapoñeha'ã guaraníre natekotevẽiha. Upéva japu. Peteĩ atyñemohu'ã iñambue peteĩ MERCOSUR-pegua kuatiahaipýgui.

Peteĩ atyñemohu'ã, omoneĩramojepe tekomba'etee, nombojoajúi tetãnguérape peteĩ kuatiahaipy térã peteĩ decisión Consejo del Mercado Común-pegua térã peteĩ resolución Grupo del Mercado Común-peguáicha. Guarani ñe'ẽtee hag̃ua katuete oĩva'erã peteĩ kuatia omoañetéva (kuatiahaipy, decisión térã resolución).

Hakatu máva ojerureva'erã upéva? Máva ojapova'erã upe tembiapo ikatuhag̃uáicha ojeguereko guarani ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe? Ojehechaháicha, Paraguáipe hetave tapicha iñe'ẽ ipýva guarani ha avei ileiguasu rupive oguereko guarani ñe'ẽteéramo. Upévare mburuvichakuéra paraguaigua oguerekove pu'aka omontenonde hag̃ua guarani mombarete.

Oĩ tapicha he'íva ambue tetãnguéra MERCOSUR-pegua ndoguerekoséiva guarani ñe'ẽteéramo. He'íva tetãnguerapegua ndoguerekomo'ãiha ojehepyme'ẽ hag̃ua hepýgui. Ndaikatúi oñeimo'ã ko mba'e ndojejeruréirõ. Ndojejapóirõ mba'eve ha'etévaicha ku ojejukarõguáicha rinoceronte oñeñongatu hag̃ua mymbajukaharakuéragui. Ndaikatúi oñeimo'ãnte ndojejapóirõ.

Ojehechakuaa ñe'ẽ guarani ñepysyrõ peteĩ tekomba'etee momba'eguasu. Peteĩrã péva peteĩ yvypóra tekomba'etee momba'eguasu oĩva heta kuatiajehaipýpe tetãnguéra apytépe oñangarekóva avakuérare, ha oñangareko hag̃ua peteĩ tapicháre oñeñangarekova'erã iñe'ẽre. Yvypóra tekomba'etee mombarete hag̃ua oñeñangarekova'erã ñe'ẽ guarani. Upéicharõ añoite oñeñangarekóta tapichakuérare oñe'ẽva guarani ojeguereko hag̃ua peteĩ ñembojoaju añete tetãnguéra apytépe.

Péicharõ hasýta ojejoko ha ndaikatumo'ãi avave ombotove guarani ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe oñemopyendágui yvypóra tekomba'etee momba'eguasu. Ambue tetãnguéra MERCOSUR-pegua ndaikatumo'ãi ombotove. Paraguái ndaikatumo'ãi avei. Oñeñe'ẽrõ Paraguáigui oje'eva'erã oguerekoha guarani ñe'ẽteéramo. Leipehẽ 140 Tetã Paraguái Leiguasúpe, 1992, he'i ñe'ẽnguerateeha españa ñe'ẽ ha guarani.

Ko leipehẽ rupi lei'apoharakuéra ojapova'erã leikuéra oñangareko, ojehekombo'e ha oñemyasãi hag̃ua guarani. Ko leipehẽ Tetã Paraguái Leiguasu rupi lei'apoharakuéra ojapova'erã leikuéra Paraguáipe ha avei tetã motenondehára ha imoirũharakuéra ikatu - leipehẽ 4 Léi Ñe'ẽnguéra Rehegua rupi (4251/10) - ojapo péva ambue tetãnguéra ndive.

Paraguay Kuatiahaipy (1991) he'íva españa ñe'ẽ ha portugués ñe'ẽngueratee oñemboguapy Tetã Paraguái Leiguasu mboyve (1992). Upévare ikatu oje'e guarani noñemoneĩrihague ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe.

Ndaikatúi oje'e péva Ouro Preto Kuatiahaipy rehe (1994). Ojehairõguare ko kuatia, oñembosako'i MERCOSUR ñemohenda, oñemoneĩmava'ekue leipehẽ 140 Tetã Paraguái Leiguasúpe. Ha ndojejapói mba'eve guarani ñeñangarekorã.

Paraguaiguakuéra oñorãirõva'erã guaraníre - ha oipytyvõva'erã Paraguái Ñe'ẽnguéra Sãmbyhyha rembiapo porã. Ojehechárõ tetãnguéra mbojoaju, MERCOSUR ndakatúi oiporavo mba'e ñe'ẽpa ojepuruse. Guarani ñe'ẽteeva'erã MERCOSUR-pe yvypóra tekomba'eteégui ha Tetã Paraguái Leiguasúre.

Mba'éicha oĩ ñe'ẽ guarani MERCOSUR-pe ko'ágã

Parlamento del MERCOSUR ojapókuri mba'e tuichavéva guaraníre MERCOSUR-pe ha Paraguái Ñe'ẽnguéra Sãmbyhyha ndive omboguapy peteĩ kuatia ojeporavo hag̃ua ñe'ẽasahára guaranimegua. Mokõi ñe'ẽasahára omba'apómakuri PARLASUR-pe. Upe mba'e oñemomba'eguasuve ojapógui lei'apoharakuéra MERCOSUR-pegua.

Ñembojojaha Jevy Rendápe ndaikatúi ojejapo heta mba'e guaraníre. Ndaikatúi ijehegui omoañete guarani ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe ha ndoguerekói viru ojapo hag̃ua heta mba'e. Ojejapova'ekue Ñe'ẽ Guarani Aty Peteĩha Ñembojojaha Jevy Rendápe 2014-pe, oñemoheñói hag̃ua peteĩ ñe'ẽnguéra ñe'ẽrysýi guaraníme ojepuruhag̃uáicha MERCOSUR-pe. Ndahetáiramojepe, upéva pe ikatuva'ekue ojejapo.

Opaite mba'e oje'évagui, mba'e tuichavéva, ojeguerekova'erã guarani ñe'ẽteéramo MERCOSUR-pe. Upéva peteĩ ñe'ẽ tekomba'etee momba'eguasu. Peteĩ yvypóra tekomba'etee mombareterã. Ko tekomba'etee oĩma Tetã Paraguái Leiguasu ha ambue léipe ha imburuvichakuéra oguereko heta tembipuru oñorãirõ hag̃ua guaraníre MERCOSUR-pe.

Ha tog̃uahẽ ára tojehecha guarani mba'e tuichavéva ani opyta tembiasakue ha tekomba'ekuaápente, hakatu avei opaite sãmbyhyharendakuéra ryepýpe Paraguáipe ha MERCOSUR-pe.

Ñembojojaha Jevy Renda: Tekojojakuaa Joajurã

NOTA

Aguyje che mbo'ehára Selva Acosta-pe